Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối

1. Yêu cầu của đề “Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối”:

– Yêu cầu: phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại qua bài Chiều.

– Khối tư liệu, dẫn chứng: Đặc sắc ngôn từ, chi tiết trong bài thơ Chiều của Hồ Chí Minh.

– Phương pháp lập luận cơ bản: Phân tích.

2. Dàn ý chi tiết phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại của bài thơ Chiều và Chiều:

2.1. Khai mạc:

– Bài thơ “Chiều tối” trích từ bài thơ “Nhật kí trong tù” là một bài thơ thành công không chỉ về nội dung mà còn thể hiện năng lực nghệ thuật của tác giả trong việc sử dụng kết hợp các yếu tố cổ điển và hiện đại.

2.2. Nội dung thư:

Yếu tố kinh điển trong bài viết:

– Được thể hiện bằng những hình ảnh thơ nổi tiếng: “Chim, mây, người”.

– Điều đó được thể hiện trọn vẹn qua phong cách viết ngụ ngôn tả cảnh độc đáo: thể hiện tâm trạng một cách rất tự nhiên.

– Thể hiện tính từ thời gian nghệ thuật trong bài.

– Thể hiện bằng bút chấm và nhãn “màu hồng”.

Yếu tố hiện đại trong bài:

– Được thể hiện qua tâm trạng của nhân vật trữ tình: buồn mà không sầu, hành động và cố gắng.

– Hình ảnh hài hòa với thiên nhiên và con người lao động, con người nổi bật là trung tâm của tác phẩm.

– Tinh thần, sự lạc quan của Bác trong gian khó.

– Tứ thơ được tác giả vận động theo sự phát triển.

2.3. Đáy:

– Sự tôn lên vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại đã góp phần làm nên thành công của bài thơ Chiều và Chiều và phong cách thơ Hồ Chí Minh.

– Hình tượng nhân vật trữ tình hiện lên như thế này: Bác vừa có tâm hồn thi sĩ vừa có nhân cách của người chiến sĩ. Bác có một tinh thần lạc quan, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và có nghị lực phi thường.

3. Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều hay chọn lọc:

Hồ Chí Minh là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, người chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam, đồng thời Người còn là nhà thơ lớn, danh nhân văn hóa thế giới. Văn học tuy không phải là sự nghiệp chính của Bác nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho nền văn học nước nhà một số lượng lớn các tác phẩm văn, thơ có giá trị. Hơn hết, Nhật ký trong tù là một tập thơ đặc sắc cả về nội dung và nghệ thuật, đặc biệt là “Chiều tối” kết hợp hài hòa giữa nét cổ điển và hiện đại.

“Chim mỏi vào rừng tìm chỗ ngủ”
Những đám mây di chuyển nhẹ nhàng trong không khí
Em gái miền núi xay ngô buổi tối
Nghiền tất cả các lò than đã chuyển sang màu hồng”

“Nhật ký trong tù” là tập thơ gồm 134 bài thơ bằng chữ Hán được viết trong thời gian Bác Hồ bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam và quản thúc trong nhà tù. Tập thơ thể hiện sinh động phong cách thơ Hồ Chí Minh với sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp cổ điển và hiện đại. Thứ nhất, quy chiếu màu sắc cổ điển trong thơ ca là nói đến những yếu tố nghệ thuật và nội dung có ảnh hưởng rõ nét của văn học phương Đông, chủ yếu là thơ Đường, còn màu sắc hiện đại là sự cách tân về nghệ thuật và nội dung, mang tinh thần văn học phương Đông trong thi ca. Những bài thơ của Bác giải thích điều này, chúng ta hiểu rằng Hồ Chí Minh xuất thân trong một gia đình có truyền thống Nho học, cha là nhà Nho, mẹ là nhà Nho. Vốn am hiểu sâu sắc ca dao nên ngay từ nhỏ Bác đã được tiếp xúc với văn học một cách rất tự nhiên. Ngoài ra, Bác còn theo học các trường phương Tây và bôn ba nước ngoài hơn 30 năm, học hỏi nhiều điều từ văn học phương Tây và vận dụng vào các tác phẩm của mình. Và với ngòi bút thiên tài, nét cổ điển và hiện đại được kết hợp rất hài hòa.

Thứ nhất, nét cổ điển của bài thơ được thể hiện trong thể thơ chữ Hán và ở thể thơ tứ tuyệt, một thể thơ tiêu biểu và nổi tiếng của thơ Đường Trung Quốc, đòi hỏi phải diễn đạt súc tích. Vì vậy, bài thơ chỉ trong 28 từ đã miêu tả được cảnh sắc thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh. Ngoài ra, chủ đề của bài thơ – phong cảnh thiên nhiên – là một chủ đề quen thuộc mà các nhà thơ xưa đã sử dụng rất nhiều.

“Chim mỏi vào rừng tìm chỗ ngủ”
Mây bay nhè nhẹ trên không”

Câu thơ mở đầu như mở cửa vào rừng chiều. Khung cảnh có phần hiu quạnh được tác giả gợi ra phù hợp với ước lệ tượng trưng của thơ cổ và thể hiện chính xác hoàn cảnh của Bác. Chỉ với hai nét bút và một góc nhìn hướng lên trên, người tù đã dễ dàng chụp được hình ảnh “con chim bay” và “đám mây bồng bềnh”. Hai hình ảnh này trông thật tự nhiên, hài hòa và cũng tương phản. Cách ngắt câu, nghệ thuật tượng trưng được vận dụng sáng tạo. Không có từ nào để chỉ thời gian nhưng người đọc vẫn có cảm giác trời đã về chiều. Nhìn chim bay, mây bay, ta cảm thấy bầu trời bây giờ rộng hơn, đồ sộ hơn, khủng khiếp hơn, nỗi cô đơn vì thế mà tăng lên, những chú chim nhỏ cũng nhỏ bé, cô đơn hơn. Bóng tối như theo cánh chim phiêu diêu. Câu thơ gợi lại hình ảnh con chim trong bài thơ xưa tả cảnh chiều tối. Như Nguyễn Du đã viết trong Truyện Kiều trong truyện:

“Chim bay về rừng”.

Hay nữ văn sĩ cứu nước hiền tài – Bà Huyện Thanh Quan cũng viết:

“Gió ngàn lùa chim bay”.

Như Lí Bạch – một nhà thơ lớn của Trung Quốc đã viết trong “Hát Kinh Đình Sơn”:

“Chúng cao vô hạn
Cô ấy thật cô đơn.”

Trong khi con chim già của Lí Bạch dường như bay vào không trung rồi biến mất vào cõi vĩnh hằng thì trong thơ Bác, cánh chim chỉ chuyển từ trạng thái bay sang nghỉ ngơi rồi lại bay tiếp. Ở đây, hình ảnh con chim lẻ loi và đám mây lẻ loi dường như mang theo trái tim nhà văn dù lưu vong đến đâu nhưng không chia sẻ nỗi niềm. Nỗi đau của anh là do cảnh vật gây ra, nhưng anh lại đồng cảm và hòa hợp với tạo hóa thiên nhiên quanh mình. Đằng sau khung cảnh ấy, người ta thấy được phong thái hào hiệp của một người đàn ông dù mất tự do nhưng vẫn biết tự chủ trong mọi tình huống. Chính những điều đó cho thấy vẻ đẹp hiện đại trong thơ Bác đứng vững và hài hoà với thơ cổ điển.

Ở hai khổ thơ sau, hình ảnh thường ngày của dân làng miền núi được tái hiện rất chân thực.

“Cô bé xóm núi xay ngô chiều tối
Hãy nghiền tất cả những viên than hồng đã chuyển sang màu hồng.”

Trong khi hai khổ thơ đầu có chút u tối, hiu quạnh thì hai khổ thơ tiếp theo với hình ảnh “cô thôn nữ xay ngô tối” lại toát lên vẻ đẹp khỏe khoắn, tươi trẻ tràn đầy sức sống. Tác giả đã sử dụng thành công nghệ thuật vẽ mây, vẽ trăng truyền thống, nói về bóng tối trong không gian núi rừng về đêm với hình ảnh núi đôi. Hình ảnh thơ vừa giản dị vừa đặc sắc nhấn mạnh nét mới mẻ, hiện đại của bài thơ. Hơn nữa, hình ảnh thơ luôn vận động từ ánh sáng đến tương lai: hình ảnh đàn chim bay, hình ảnh đám mây bồng bềnh, hình ảnh người lao động, thậm chí thời gian cũng vận động từ chiều đến tối. Tâm trạng của nhân vật trữ tình cũng chuyển từ buồn bã, cô đơn sang vui tươi, phấn khởi. Cách tác giả chụp ảnh và quan sát từ trên xuống dưới, từ xa đến gần. Cái nhãn “màu hồng” của thơ có sức xuyên thấu lớn. Bóng hồng ấm áp xua đi bóng tối, giá lạnh của núi rừng, nhân lên niềm vui, sự lạc quan của con người, tiếp thêm sức mạnh, tôi luyện ý chí của người chiến sĩ cách mạng trong chiến tranh.

Qua ngòi bút tài hoa của Hồ Chí Minh, vẻ đẹp cổ điển và hiện đại hòa quyện một cách hài hòa, hoàn hảo tạo nên một phong cách thơ Hồ Chí Minh độc đáo, giúp người đọc hình dung được đầy đủ, rõ nét chân dung của Người. Ngoài ra, các biện pháp nghệ thuật được vận dụng rất sáng tạo: nét chấm, ước lệ tượng trưng, ​​vẽ mây trăng, lấy điểm để hình dung, hình dung hiện thực. Đọc bài thơ ta còn cảm nhận được Hồ Chí Minh luôn lạc quan, bình tĩnh trong mọi tình huống, luôn hướng tới tương lai, luôn biết làm chủ mình trong những tình huống khó khăn nhất.

Bài thơ bốn câu vỏn vẹn 28 chữ của Hồ Chí Minh đã sáng tạo thành công hình ảnh phong cảnh thiên nhiên và chân dung người lao động miền núi. Vẻ đẹp cổ điển và hiện đại đồng thời trong bài thơ Chiều tối vừa mang đến nét truyền thống vừa mới mẻ cho tác phẩm, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Điều này cũng thể hiện bản lĩnh của người chiến sĩ cách mạng, trong những lúc khó khăn nhất vẫn có niềm tin, quyết tâm chiến thắng và bảo vệ Tổ quốc.